سایت معماری هفت پرتال جامع دانشجویان معماری - کتاب - مقاله - پروژه - نیازمندی های معماری

ساعت کاری شنبه تا چهارشنبه 9-17 و پنجشنبه 9-13

معماری اسلامی چیست؟

دسته بندی :

نویسنده : معماری هفت

تاریخ درج :

حجم فایل :

معماری اسلامی چیست؟
معماری اسلامی چیست؟

معماری اسلامی چیست ؟
معماری اسلامی یکی از مشهورترین سبک های ساختمان جهان است. برای معرفی معماری اسلامی میتوان گفت که در قرن هفتم شروع به کار کرده که از رنگ های پرانرژی،الگوهای غنی و شباهت های متقارن شناخته شده است. این رویکرد متمایز از دیرباز در جهان اسلام مشهور است.
برای معرفی معماری اسلامی باید گفت این سبک از معماری همانطور که از نامش مشخص است تحت تاثیر فرهنگ اسلامی است. معماری اسلامی در بر گیرنده طیف وسیعی از سبک های مذهبی میباشد. معماری از نظر تاریخی اولین هنری است که خود را با مفاهیم اسلامی هماهنگ کرد. همین امر موجب شد تا از طرف مسلمانان مورد حمایت قرار گیرد.

ویژگی های معماری اسلامی کدامند ؟
معماری اولیه اسلامی متاثر از سبک های موجود مانند معماری رومی، بیزانسی و ایرانی بود. با گسترش معماری اسلامی از خاورمیانه در سراسر جهان، به ویژه در نقاطی مانند آسیا، تحت تأثیر معماری چینی و مغولی قرار گرفت. البته این نوع معماری در بخش هایی از اروپا نیز دیده می شود که توسط مسلمانان آفریقای شمالی مانند، شبه جزیره ایبری و بسیاری از جزایر مدیترانه طی صدها سال استفاده شده و گسترش یافته است.
نمونه های برجسته بسیاری از این سبک را می توان در اسپانیا یافت. شما به راحتی می توانید از روی ویژگی های مهم، که در ادامه با آنها آشنا خواهید شد این نوع معماری را بشناسید.
ویژگی های معماری اسلامی شامل موارد زیر است:
- مناره ها
مناره ها با راه پله های داخلی و پنجره های کوچک، چشم انداز چشمگیری دارند و عملکردی یکپارچه را انجام می دهند و مسلمانان را پنج بار در روز به نماز دعوت می کنند.
- گنبد
معماری اسلامی دارای گنبد هایی است که بر روی بناهایی به نام آویز قرار گرفته اند که امکان قرار دادن گنبد گرد بر روی یک اتاق مستطیل یا مربع را ممکن می سازد. فضاهای داخلی آنها اغلب با کاشی کاری موزاییک تزئین شده اند.
- طاق نمای مقرنس
طاق کاری که شبیه یک الگوی لانه زنبوری یا استالاکتیت است، جلوه ای بافتی و تک رنگ به سقف فضای داخلی اغلب با کاشی های پیچیده و رنگی می افزاید.
- طاق ها
در این نوع معماری با طاق های زیادی روبرو هستیم مانند، طاق و تویزه، طاق آهنگ، طاق کجاوه، طاق کاربندی، طاق ترکین، طاق چهار بخش.
- جزئیات زینتی
تزئینات اسلامی اغلب شامل کاشی کاری های موزاییک چند رنگ با الگوهای مکرر و نقوش هندسی یا گیاهی غیر مجازی و نقوش مانند عربی است. همچنین به طور معمول شامل استفاده از خطوط خط عربی، مانند آیه هایی از قرآن است.
یکی دیگر از ویژگی های قابل توجه معماری اسلامی،مشبک چوبی است که در پنجره ها برای حفظ حریم خصوصی و کنترل آب و هوا استفاده می شود و گاهی اوقات در زمینه مدرن به عنوان یک عنصر یا گزینه کاملاً تزئینی برای تقسیم فضاهای داخلی استفاده می شود. سایر عناصر تزئینی طراحی اسلامی شامل نقاشی روی دیوار است. مجسمه گچی و پانل های دیواری و چوب تزئینی است.
- عناصر فضای باز
اکثر کاربری های معماری اسلامی اغلب دارای باغ هستند. باغ یکی از ویژگی های مهم این معماری به شمار می رود.

شاخصه های معماری اسلامی
معماری اسلامی چند شاخصه مهم و بسیار زیبا دارد که معمولا در اکثر بناهای دیده می شود.
* اولین و مهمترین شاخصه مناره ها و گنبدهای بزرگ است که بدون استثنا در کاربری های مذهبی دیده می شود.
* دومین شاخصه مهم آن حیاط های بزرگ و اصطلاحا حیاط های مرکزی سرسبز با حوض آب است. این نوع شاخصه نیز در اکثر کاربری ها از کاربری مسکونی گرفته تا کاربری مذهبی دیده می شود.
* سومین  شاخصه مهم نقوش هندسی بسیار زیبا و جذاب در فضاهای داخلی و خارجی است. این نوع نقوش به صورت تقارن، تکرار و تداوم به کار گرفته  می شوند. از معروف ترین آنها می توان به نقوش اسلیمی اشاره کرد.
*   چهارمین شاخصه مهم معماری اسلامی مهم ترکیب هندسه، ایجاد فضای مثبت و منفی و به کارگیری رنگ است.

معماری دوران اسلامی
دکتر نقره کار عضو هیئت علمی دانشکده معماری دانشگاه علم و صنعت واژه معماری دوران اسلامی را جایگزین معماری اسلامی قرار داد و مهمترین ویژگی معماری دوران اسلام را بسترسازی سیر انسان از کثرت به وحدت عنوان کرد و یادآورشد که این معماری از بعد هنری ساختاری جهانی و فراتر از زمان و مکان دارد .
ما معماری اسلامی نداریم بلکه معماری دوران اسلام درست است چرا که اسلام مبتنی بر مجموعه ای از اصول فکری و اعتقادی است که این اصول حقیقی، کلی، ازلی، ابدی و غیر نسبی هستند در حالیکه مسلمانان انسان هایی نسبی بوده و در نتیجه آثار معماری آن ها هم نسبی و وابسته به شرایط زمان و مکان خواهد بود بنابراین بهتر است بگوئیم معماری دوران اسلام .
بسترسازی سیر انسان از کثرت به وحدت مهمترین ویژه گی بارز معماری دوران اسلامی است .
معماری دوران اسلامی علاوه بر ظاهری زیبا ، باطنی عمیق و انسانی و با صفا دارد همچنین معماری این دوره ضمن رعایت دستاورد های علوم تجربی با روح و دل انگیز است به این معنا که حس، عقل و روح را تغذیه می کند .
اصل عنصر فضا در معماری دوران اسلام محل حضور انسان است و سایر عناصر نظیر بدنه ها و اجزاء ساختمان بر مبنای آن هویت می یابند . در معماری اسلام علاوه بر فضای سرپوشیده داخلی ، فضای سرباز و سرسبز خارجی یعنی حیاط مرکزی هم از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است همچنین در معماری این دوره سقف مانند کف طراحی نمی شود بلکه کف با الهام از بستر طبیعت هموار و مسطح است و سقف با الهام از آسمان لایتناهی و کهکشانی طراحی می شود .
تنها عنصر شاخص و جاذب در نمای خارجی سردر یا ایوان ورودی است که چون طاق نصرتی برای ورود انسان طراحی می شود و این به منزله اهمیت بخشیدن به انسان در مقابل توده ساختمان خواهد بود . ساختمان مجسمه نیست بلکه ایمن گاه انسان است .
در معماری دوران اسلام فضا ها بر حسب کارکردشان درجه بندی می شوند: در شهرها، فضاهای مذهبی و فرهنگی ، قلب و کانون و نماد برجسته شهر هستند و سایر عناصر فضایی بر حسب نوع عملکردشان درجه بندی و مکان یابی می شوند . در داخل بناها و خانه ها هم، فضا های جمعی در محور اصلی و فضاهای فردی و خدماتی و عبوری در حاشیه قرار می گیرند .
در معماری دوران اسلام همیشه کانون فضا متناسب با حضور انسان خالی است . در نماها از تقسیمات سه دربی و پنج دربی استفاده می شود که محور مرکز فضای خالی یا پنجره یا درب ورودی باشد . در حیاط داخلی ، نقطه مرکزی آب نما است که سیال ترین و مواج ترین و در عین حال شفاف ترین و روح بخش ترین عنصر طبیعی ست و از آنجا که آسمان را در دل خود دارد روح انگیز و فرح بخش خواهد بود .
از ساختن هر چیز بیهوده و غیر مفید در معماری دوران اسلامی به شدت پرهیز می شود و در عین حال سعی بر تأمین مجموع نیاز های مادی و معنوی انسان ها خواهد بود همچنین در این دوره از تزئینات نامناسب و ناهنجار و غیر ضروری به مفهوم تزئین آنچه زمینی و مادی است ، استفاده نمی شود ولی همواره فاخر و غنی است و از کلام الهی ، اشعار عارفانه ، نقوش و بافت های هندسی و از رنگهای متنوع و مناسب به طور شایسته و به جا بهره برداری می کند .
این معماری علاوه بر اینکه هماهنگ با محیط زیست و اقلیم طراحی می شود ، تأمین کننده مجموع نیازهای مادی و روحی انسان ها است، همچنین معماری دوران اسلامی به دلیل اصالت بخشیدن به نیازهای فطری و نوعی انسان ها و در عین حال احترام به دستاوردهای تجربی و تربیتی و کسبی آنان ، قابلیت کاملی برای جهانی شدن را دارد .
در بیان ویژگی های معماری دوران اسلامی که می تواند این معماری را بین المللی کند باید گفت: حکمت نظری اسلام چون فطرت بالقوه و نوعی، انسان ها را به عنوان اصول ازلی ، ابدی ، فرازمانی ، فرامکانی و مبتنی بر وحی و کلام الهی که عقل کل است پذیرفته و از طرفی حکمت عملی اسلام بر اساس عدل به معنای قرار دادن هر چیز در جای مناسب و شایسته خود استوار است .
حکمت عملی اسلام در مقام عمل نسبی بودن و وابسته بودن به مجموع شرایط زمانی و مکانی نظیر اصل اضطرار، مصلحت یا احکام ثانویه را پذیرفته و اجتهاد خبرگان را بر مبنای اصول می پذیرد در عین حال به تجربیات تربیتی و کسبی فرهنگها و اقوام احترام می گذارد و مراتب کمال را مرحله ای می داند بنا بر این از بعد فلسفه هنر و زیبایی ، ساختاری جهانی و فرا زمانی و فرا مکانی و کامل را ارائه می کند .

مصالح ساختمانی استفاده شده در معماری اسلامی
آجر از مهمترین مصالح ساختمان در ایران قبل و بعد از اسلام بوده آجر های بکار رفته شده در معماری عموما مربع شکل هستند از انواع آجر در رنگهای مختلف و در ابعاد مختلف و در قسمتهای مختلف از بنا ها استفاده می شده،
گچ
در تمام ادوار ازگچ بدلیل ارزان قیمت بودن و زود سفت شدن در معماری استفاده می شده و کاربردهای متعددی داشته است برای آراستن سطوح داخل بناها نوشتن کتیبه ها تزئین محرابها و … از گچ استفاده می شده است.
اهمیت گچ بری در بناهای اسلامی به حدی بود که هنرمندان این رشته به ((حصاص)) معروف بودند و نام بسیار از آنها در کتیبه های بناها به یادگار مانده
کاشی
استفاده از کاشی برای تزئین و استحکام بخشیدن به بناها از دوره سلجوقی آغاز شد و در طی قرون متمادی بویژه در عهد تیموری و صفوی به اوج رسیده کاشی نقش عمده ای در تزئین بناهای دوره اسلامی داشت و با شیوه های متفاوت توسط هنرمندان کاشیکار به کار می رفت برای تزئین از کاشی های یک رنگ ، هفت رنگ، معرق در دوره سلجوقی و ایلخانی تیموری و صفوی استفاده می شد بخشهایی از بنا همانند نبد و مناره سطوح داخل دیوارها و محراب با کاشیهای مختلف تزئین می شده مانند مساجد گناباد،گوهرشاد – مسجد کبود(تبریز) مسجد شیخ لطف اله و مسجد امام (اصفهان)
خشت
از مصالح معمول در معماری است در دوره اسلامی یا تمامی بنا از خشت بوده یا بخشی از دیوار از خشت و بقیه از آجر بوده است. از آنجایی که مقاومت خشت در برابر باد و باران و برف اندک است بناهای خشتی زیادی از روزگاران گذشته باقی نمانده است.
سنگ
در معماری اسلامی از سنگ برای کار در شالوده ، بدنه ، فرش کردن کف و تزئین بنا استفاده می شد بهره گیری از سن تقریبا در سراسر ایران مرسوم و متداول بوده برای ساختن کتیبه سنگهای گوناگونی چون سنگ سیاه سنگ آهک ،سنگ مرمر به کار می رفت مانند کاروانسرای مرند و کتیبه های مسجد میدان کاشان
چوب
استفاده از چوب برای ساختن در ،پنجره،صندوقهای ضریح، ستونها و تیر سقف و چهارچوب از ویژگیهای معماری اسلامی است که در ناحیه مازندران و گیلان رواج بیشتری داشته است درختهای تبریزی ، سپیدار، چنار، کاج و گردو از جمله درختهایی بودند ه از چوب آنها برای بخشهای گوناگون بنا استفاده می شده است. مسجد جامع ورامین ارگ علیشاه در تبریز امامزاده صالح مناری از این نمونه های هستند.
شیشه
از شیشه های الوان به رنگهای سرخ ،آبی ، بنفش و سبز برای تامین روشنایی و تزیین در و پنجره و قابهای گنبد خانه ها و شبستانها استفاده می شد شیشه دارای کاربرد وسیعی بوده مانند عالی قاپو اصفهان

سبک‌های معماری اسلامی
معماری ایرانی را در دوره اسلامی پیش از دوره معاصر به چهار سبک خراسانی، رازی، سبک آذری و اصفهانی تقسیم می کنند.
سبک خراسانی:
با طلوع اسلام ساخت بناهای مذهبی به خصوص مساجد آغاز گردید. سبک خراسانی اولین سبک معماری اسلامی بوده، چون اولین بناها در خراسان ایجاد شده، لذا به سبک خراسانی معروف است. این سبک در قرون اولین (۱ تا ۴ هجری) رایج بوده و تحت تأثیر پلان و نقشه مساجد عربی با ساختمانی ایرانی (پارتی) با فضای ساده (فاقد تزئینات) بنا احداث شده‌اند.
ویژگی‌های سبک خراسانی:
۱٫ پلان مستطیل شکل
۲٫ فضای شبستانی یا چهل ستونی
۳٫ ساده و بی‌پیرایه (فاقد تزئینات)
۴٫ مصالح اولیه خشت خام و آجر
۵٫ فاقد پوشش و تزئینات یا گاهاً پوشش کاهگل
۶٫ استفاده از تک منار منفک با مقطع دایره‌ای در شمال بنا
۷٫ قوس‌های بیضی، تخم‌مرغی، ناری
در سبک خراسانی پلان و نقشه مساجد عربی و ساختمان بنا ایرانی است.
سبک رازی:
تغییرات اسلوب معماری روندی تدریجی و آرام دارد، آغاز تغییرات در اسلوب خراسانی و نزدیک شدن آن به سبک رازی از دوره‌ی آل زیار و سامانیان صورت پذیرفته است. سبک رازی دومین سبک معماری پس از اسلام در ایران می‌باشد. که اوج آن در دوره‌ی سلجوقی بوده است.چون اولین بناها در شهر ری (راز) احداث گردیده، به سبک رازی معروف است. از مهمترین تغییرات این سبک حذف فضای شبستانی و ستون‌های آن و احداث ایوان، گنبد با پلان چهار ایوانی می‌باشد.
اصلی‌ترین متنوع‌ترین سبک معماری ایرانی، سبک رازی است.
سبک رازی تحت تأثیر سبک پارسی و پارتی قرار دارد.
روند تغییر مساجد شبستانی به ایوانی
مساجد شبستانی: مانند مسجد جامع فهرج یزد، مسجد تاریخانه‌ی دامغان. مساجد چهار طاقی: مانند مسجد یزد خواست، مسجد جامع اردبیل. مساجد تک ایوانی: مانند مسجد جامع نیریز، مسجد جامع رجبعلی (درخونگاه تهران) مسجد جامع یزد، مسجد جامع سمنان. مساجد دو ایوانی: مسجد جامع زوزن (فریومد خراسان)، مسجد جامع ساوه. مساجد چهار ایوانی: مسجد جامع اصفهان – مسجد امام اصفهان
ویژگی‌های سبک رازی:
۱٫ پلان مستطیل شکل
۲٫ فضای ایوانی
۳٫ مصالح اولیه آجر
۴٫ ساخت ایوان ۰پلان ایوان مربع شکل می‌باشد)
۵٫ استفاده از طاق‌های جناقی (تیزه دار)
۶٫ ساخت گنبد و متعلقات آن (گوشواره و فیلپوش)، گنبدها بر پشت ایوان جنوبی ساخته می‌شده است.
۷٫ ساخت زوج مناره بر ایوان جنوبی
۸٫ استفاده از تزئینات (گچ‌بری، آجرکاری، گره‌سازی، کاشی خشتی)
سبک آذری:
با ورود مغولان (ایلخانی) این شیوه معماری آغاز گردید و تا زمان صفویه ادامه داشته است. چون اولین بناها درتبریز احداث گردید به سبک آذری معروف است. دوره‌ی حکومت غازان خان را آغاز سبک آذری می‌دانند.
سبک آذری خود به دو شیوه قابل تفکیک می‌باشد:
الف: شیوه‌ی اول سبک آذری مربوط به دوره‌ی ایلخانی به مرکزیت تبریز با ویژگی‌های زیر:
۱٫ ساخت بناهای سترگ و عظیم
۲٫ توجه به تناسبات عمودی بنا
۳٫ ساخت ایوان با پلان مستطیل شکل
۴٫ تنوع در ایوان سازی
۵٫ استفاده از تزئیناتی چون گچ‌بری، کاشی زرین فام و کاشی نقش برجسته.
ب: شیوه ی دوم سبک آذری مربوط به دوره‌ی تیموری به مرکزیت سمرقند با ویژگی‌های زیر:
۱٫ ساخت ساقه (گلوگاه) بین فضای گنبد و گنبد خانه.
۲٫ ایجاد سطوح ناصاف در تمامی بنا.
۳٫ استفاده از تزئینات کاشی معرق (موزاییک کاری)
دوره‌ی تیموری اوج معماری سبک آذری می‌باشد.
سبک اصفهانی:
به شیوه‌ی معماری دوره‌ی صفویه، سبک اصفهانی اطلاق می‌شود. چون اولین بنادر شهرهای اصفهان ساخته شده و به سبک اصفهانی معروف است. دوره‌ی حکومت شاه عباس را عصر طلایی سبک اصفهانی می‌دانند.
ویژگی‌های سبک اصفهانی (تزئینی‌ترین سبک معماری ایرانی)
۱٫ پلان مستطیل شکل و چند ضلعی ساده
۲٫ پلان ایوانی
۳٫ مصالح مرغوب و بادوام
۴٫ در تزئینات بناها از کاشی خشتی، هفت‌رنگ، مقرنس کاری، یزدی‌بندی، کاربندی یا رسمی‌بندی استفاده شده است.

سخن پایانی
هنر معمار ایران در طول تاریخ از تداوم کم نظیری برخوردار بوده است این هنر بیان کننده نحوه اندیشه جهان بینی ، باورها و اعتقادات مذهبی و سنتهای مردمان این سرزمین است
معماران ایران با توجه به موقعیت اقلیمی و جغرافیایی این سرزمین پهناور در ابداعات و نوع آوری راه ترقی را بیهوده و در ایجاد انواع برشها، طاقها، ایوانها، طاقنماها ، محرابها، مناره ها و تزئینات گوناگون بنا در عصر و دوره ای شاهکار های فراوانی بوجود آورده اند که مساجد از جایگاه والایی برخوردار بوده اند.
بناهای تاریخی و آثار باستانی که شمار بسیاری از آنها در طول تاریخ در اثر عوامل طبیعی و جنگ از میان رفته ، نتیجه سالهای متمادی کار و کوشش استادکاران و معماران بوده این آثار ارزشمند که در واقع معرف فرهنگ و تمدن است دستاورد تلاش هنرمندانی است که با اعتقاد و ابتکار در تکامل و توسعه هر چه بیشتر معماری بویژه در دوران اسلامی مشتاقانه تلاش کرده اند.
شکوه معماری ایران جلوه ای است از عظمت تاریخی و دینداری بدور از هر مادیگری و اعتقاد به تعالیم مذهبی
معماری اسلامی برگرفته از زبان قرآن است و عمق و غنای تمدن اسلام را با بهره‌گیری از روح معنویت نشان می‌دهد. این امر به گونه‌ای است که اعتقاد به توحید و ایمان به تعالیم اسلام به عنوان اندیشه زیبایی‌شناسی دین اسلام در معماری اسلامی تجلی می‌یابد مؤلفه‌های به جا مانده از پیش از ظهور اسلام نشان می‌دهد از زمانی که انسان هنر را شناخت یعنی از هزاران سال پیش به طراحی رنگی از حیواناتی که منقرض شدند به منظور نشان دادن واقعیتها و مهارتهای خود بر روی دیوارها پرداخت . در واقع هنر پیش از زبان و ادبیات در زندگی انسان وسیله‌ای برای برقراری ارتباط او به شمار می‌رفت .

خرید کتابهای دست دوم مهندسی عمران

خرید کتاب دست دوم معماری

خدمات گروه معماری هفت:
گروه معماری هفت متشکل از مهندسان معمار خبره در زمینه های زیر در خدمت شما عزیزان است:
طراحی ساختمان مسکونی
طراحی ساختمان اداری
طراحی ویلا
طراحی نما
اصلاح پلان
انجام پایان نامه معماری
انجام پروپوزال معماری
شیت بندی

با ما تماس بگیرید... 09122257213

مقالات دیگر

_______________________________________________________

       

       

       

نظرات کاربران

عبارت امنیتی
0